Ön Asya Arkeolojisi
İSİMLERİ YAZI-ÖNCESİ DÖNEMİN KISIMLARINI
TANIMLAMADA KULLANILAN
ÇÖMLEK BULUNTULARI SİTELERİ
Gülriz KOZBE
Çeviri: İlker Fıçıcılar
a) Sitelerin haritası
b) Yazı-öncesi uygarlık dönemleri incelemesi
c) Çömlekçilik açısından dönemin özellikleri
---
a)
Tell Halaf
Tell Halaf çömlekleri 1929'da Max von Oppenheim tarafından yönetilen
kazılarda bulundu. Sonradan, Akdeniz kıyısından Zagros dağlarına kadar uzanan
bölgeyi kapsadığı anlaşıldı.
Hassuna
Seton Lloyd ve Fuad Safar tarafından 1943-44'te yönetilen kazılar, Samarra
döneminden daha yaşlı çömlekler içeren beş uygarlık katmanını ortaya çıkardı.
Eski ve standart çömlekçilik arasında bir ayrım yapıldı. Sonraki adını Hassuna
dönemine verdi.
Samarra
1911'de Ernst Herzfield'ça yönetilen kazı sırasında, Mezopotamya'da en eski
olduğu kabul edilen çömlekler bulundu. Sonradan bununla prehistorya arasındaki
bağ Hassuna'da bulundu.
Jemdet Nasr
Stephen Langdon tarafından 1925'te burada bulunan çömlek, Lagash veya Tello
dönemiyle bir bağ sağlar.
Erech
Erech'in 18 katmanında, başka ve ayrı bir tipteki çömlekçilikle ayırdedilen
Tell el-Obeid ve Jemdet Nasr eşyaları bulunmuştu.
Hacı Muhammed
1937'de Ernst Hainrich Tell Halaf dönemine aitmiş gibi görünen ama Eridu'daki buluntularla kendine has bir türü yansıttığı anlaşılan çömlekler bulmuştu. Mayıs 1960'da Kish'in 8km (5 mil) kuzeyinde Ras el-Amiya'da da bulundu.
Tell el-Obeid
Sör Leonard Wooley tarafından 1923-24'te yönetilen kazılar, hem kuzey hem de
güney Mezopotamya'da görülen bir dönemin çömlekçilik özelliklerini açığa
kavusşturdu.
Eridu
Fuad Safar'ın 1946-49'daki kazılarında Tell Halaf'la ilişkili bir tipteki
çömlekler Hacı Muhammed katmanlarının altında bulundu, O zamandan beri bu
Eridu eşyası olarak anılıyor.
---
b)
1 Hassuna : : Nineveh I 2 Samarra : Hassuna III-IV : Nineveh II a-b 3 Tell Halaf : Hassuna VI-XII : Nineveh II c 4 Eridu : Eridu XV -XVII : 5 Hacı Muhammed : Eridu IX - XIV : 6 Tell el-Obeid : Eridu VI - VII : Erech XIV - XVIII 7 Erech : : Erech V - XII 8 Jemdet Nasr : : Erech III - V
---
c)
K.
Hassuna Eski:6000-5000 Yeni:6500-6000
III. katmanda bulunan standart çömlekçilik eski çömlekçiliği takip eder.
El-yapımı, kaba şekilli, büyük taneli materyalleri saklamak için yapılmış.
Renk: kahverengimsi, kırmızı veya siyah, bazen herring kemiği motifiyle işli.
İşlemeler kil halen yumuşakken yapılmış.
K.
Samarra Yeni:6000-5500
İyice saflaştırılmış kilden el yapımı. Önceki dönemin şekillerine ek olarak tabaklar, taslar, ve geniş ağızlı kaplar, sürahiler ve leğenler vardır. Renk: açık kırmızıdan kahverengimsi eflatuna, bazen işleme motifleriyle birlikte. Süsleme: çok çeşitli düz çizgilerle, geometrik.
K.
Tell Halaf Eski:500-4300 Yeni:6000-5400
Arpachiya buluntularından beri 3 döneme ayrılmıştır. Renk: özde tekrenk,
siyah veya kırmızı. Geometrik desenlere ek olarak hayvan figürleri bulunur.
Tipik desen bukranyumdur (I). II. evrede daha güzel desenler görülür. Hayvan
şekilleri sonradan geometrik süslemelere dönüşür. Teknoloji gelişir, tabakların
kenarları daha incelir. Son olarak siyah, kırmızı ve beyaz çok renkli boyama
vardır.
Eridu 5500-5000
Tell Halaf'a büyük benzerlik gösterir. Geniş ağızlı kaplar, leğenler, düz
tabaklar ve küpler daha usta işidir. Renk: tek-renk, hemen hemen bütün yüzey
basit geometrik figürlerle kaplıdır.
Hacı Muhammed 5000-4500/4400
Şekiller Tell Halaf'takileri andırır. Tek renkli geometrik desenler koyu kahve, koyu mor, koyu yeşil veya açık kırmızı renkte, sarımsı veya yeşilimsi arkaplan üzerinedir. Bitki veya hayvan şekilleri yer almaz.
Tell el-Obeid 4400-3900 (Klasik Ubaid:4400-4100, Geç-Ubaid:4100-3900)
Ur'daki buluntulardan beri 3 döneme ayrılmıştır. Göze batan basitleştirmelerle
gelişim gösterir. Renk: tek renk, siyahtan koyu kahveye, mat veya gösterişsiz,
geometrik desenli. Çok çeşitli biçimler: yayvan kaplar, geniş ağızlı kaplar,
fincan tabakları, taslar; yuvarlak tabanlı ve kavisli profilli. Bazen
tutamaklı olan geniş ağızlı ve çıkık göbekli sürahiler, akıtacaklı oval
sürahiler, vs. İyi malzeme, saf kil, el yapımı.
Erech 3900-3100
Basit çömlekçilik, tekerlekte giderek çekilerek yapılan. Oyma bezemelerle ve
kazıma kabartmalarla süslenmiş.
Renk: Kahverengi, kızıl-kahve, veya açık sarı. Geniş ağızlı çanaklar,
hafifçe içbükey biçimli geniş ağızlı kaplar, vs.
Jemdet Nasr 3100-2900
İyi pişmiş çömlekler, sert, genellikle sırlanmış. Relyefler yumuşak kilden
parçalar kesip çıkarılarak yapılmış. Akıtacaklı vazolar (ibrikler), alt kısmı
düz tabaklar, vs. Belirgin özellikleri: keskin omuzlu kalın duvarlı çanaklar
ve çıkıntılı kenar süsleri.
---